فروش کالاي داخلي با بِرند خارجي حرام است

حجت الاسلام والمسلمين محمدحسين فلاح زاده، عضو دفتر استفتائات حضرت آيت ا... العظمي خامنه اي و رئيس مرکز موضوع شناسي احکام فقهي به پرتکرارترين سؤالات مطابق با فتاواي معظم له پاسخ داده است که در ادامه، متن بخش دوم پاسخ هاي ايشان به اين سؤالات ارائه مي شود.

آيا خريد از دستفروشان يا افرادي که اهل تخلف در معامله هستند حرام است؟ اگر کالا را خريده باشيم چه بايد کرد؟

اگر دستفروش غيرقانوني کار مي کند، به قانون شکن نبايد کمک کرد و از او نبايد خريد کنيم. همين کار خودش نهي از منکر است.

در مرحله اول امر به معروف و نهي از منکر گفته شده ترک مراوده کنيد؛ ترک مراوده يک مصداقش هم نخريدن از افراد متخلف است، حالا متخلف يا گرانفروش است يا اهل ربا و احتکار است يا اهل خدعه و فريب و قسم دروغ است، يا اينکه غيرقانوني کار مي کند، يعني در جايي که نبايد کالايي بفروشد، کالا مي فروشد؛ اگر کار او غيرقانوني است، ما نبايد از او خريد کنيم.

اما اگر کالايي که از نظر قانون کشور فروشش ممنوع نيست ولي در جايي به فروش رسيده که غيرقانوني است و الان خريده شده است، استفاده از آن اشکالي ندارد.

خانواده ام مشغول خريد جهيزيه براي من هستند، ولي من هرچه از آنها خواهش مي کنم که همه اجناس را ايراني بخرند تأثيري در آنها ندارد و چون با پدر و مادرم مواجه هستم، نمي توانم خيلي سخت بگيرم و در مقابل آنها محکم بايستم و آنها را از خودم برنجانم. آيا بايد در مقابل اين کار آنها بايستم يا حرف رهبرم را زمين بگذارم؟

احسنت به چنين دختر خانمي؛ اميدواريم همه دختر خانم ها اين گونه فکر کنند. يعني به فکر پيشرفت کشور و استفاده از کالاهاي کشور خودشان باشند.

البته توصيه شده که کاري نکنيد پدر و مادرتان رنجيده شوند، احترام آنها را حفظ کنيد و اگر با استدلال و دليل و حرف منطقي آنها را قانع کنيد خوب است.

اما اينکه خداي ناکرده در مقابل آنها بايستيد و به آنها بي احترامي شود يا آنها اذيت و آزار شوند، نبايد اين کار را کرد و بايد احترام آنها را نگه داريد.

فروشنده مجاز است چند درصد سود روي قيمتي که کالا را خريداري کرده يا خدمات مورد ارائه خود بکشد و آنها را بفروشد؟ اين درصد بايد علاوه بر هزينه ها باشد؟ يا اينکه بدون لحاظ هزينه ها؟

گاهي بر اثر تحريم ها افراد سودجويي بازار را متشنج مي کنند ، برخي از کالاها گران مي شود و متدينين سؤال مي کنند که کالايي را به قيمتي خريداري کرديم، اگر بخواهيم الان آن را با مثلاً 10 درصد سود مشخص شده بفروشيم، ديگر نمي توانيم نمونه آن کالا را بخريم و متضرر مي شويم. اين سؤالي است که مي پرسند.

جواب اين است که به قيمت متعارف بازار بفروشيد، نه به قيمتي که با موج ايجاد شده است. قيمت متعارف بازار ممکن است گران تر از قبل هم باشد، اما به اصطلاح خارج از انصاف نيست و اجحاف به مشتري نمي شود. با اين شرايط اشکالي ندارد و مي تواند به قيمت متعارف بازار بفروشد.

حالا آن درصد سود مشخص شده هم ملاک هميشگي براي همه کالاها نيست. گاهي وقت ها ممکن است افراد به درصد کمتري قانع باشند يا نباشند و درصد بالاتري بخواهند، مثلاً به خاطر اينکه کالايي هزينه بالاتري داشته مثل هزينه حمل و نقل، نگهداري يا انبارداري يا امثال اينها. پس قاعده کلي اين است که قيمت متعارف بازار مراعات شود.

اگر شخصي کالاي معيوبي را خريداري کند، سپس آن را مرمت کند به طوري که عيب آن پوشانده شود و بعد بفروشد، حکم آن چيست؟

اگر عيب آن کالا را مرمت کرده و عيب به طور کامل از بين رفته است - حال ممکن است مقداري جزئي باقي مانده باشد که تأثيري در رغبت افراد ندارد - اشکالي ندارد. چون در فروش کالا مي گويند اگر کالا عيبي دارد که اگر خريدار، آن عيب را بفهمد، آن کالا را نمي خرد يا به اين قيمت نمي خرد، اصطلاحاً مي گويند آن عيب در رغبت افراد تأثير دارد، در اينجا فروشنده بايد خريدار را از آن عيب آگاه کند.

اما اگر فروشنده عيب پوشي کرد، مثلاً عيب را مرمت جزئي کرده، حالا مي خواهد آن را به قيمت کالاي سالم بفروشد و مشتري هم اصلاً متوجه آن عيب نمي شود، در اينجا اشکال دارد و جايز نيست و حتماً بايد آن عيب به خريدار گفته شود.

اگر فروشنده عيب را به خريدار نگفت و خريدار بعداً متوجه شد، اختيار فسخ معامله را دارد.

اينجانب در مغازه ام کالاي توليد ايران را که برند خارجي دارد مي فروشم. آيا اين کار جايز است؟

به اشتباه انداختن مردم که يک دروغ عملي است، حرام است. ممکن است برخي بگويند اين عرف بازار است و همه مي دانند.

در جواب بايد گفت اين گونه نيست که همه بدانند، اصلاً اگر همه مي دانند، ديگر اين کار چه فايده اي دارد؟ پس معلوم مي شود که بسياري نمي دانند و به اشتباه مي افتند. دروغ که حتماً نبايد از زبان صادر شود، اگر کسي چيزي را بنويسد، يا برندي بزند، يا کاري انجام دهد که حکايت از مطلب غيرواقعي کند و طرف مقابل به اشتباه بيفتد، کذب است و اگر مشتري متوجه شود، برندي که روي کالا بوده، واقعيت ندارد، حق فسخ معامله را دارد.

بنابراين اگر کالاي داخلي را برند خارجي بزنند و افراد به اشتباه بيفتند و تصور کنند اين کالا خارجي است، اين کار حرام است.

بياييد کالاهاي خودمان را تبليغ و ترويج کنيد تا مردم رغبت بيشتري به آنها پيدا کنند.

به مردم اعلام کنيد اين کالاي ايراني است، ببريد استفاده کنيد، مقايسه کنيد و به اهل فن نشان دهيد، تا ببينيد کيفيتش کمتر از خارجي نيست، بلکه بيشتر هم هست؛ نه اينکه يک گناه کبيره مرتکب شويد.

آيا فقط خريد جنس خارجي اشکال دارد؟ يعني آيا فروش جنس خارجي در مغازه بلااشکال است؟

آن چيزي که توصيه حضرت آقا بوده، اين است که افراد سعي کنند کالاهاي ساخت داخل را استفاده کنند. اينکه شما مي گوييد من کالاي خارجي را بفروشم، خب شما کالاي خارجي را از کجا آورده ايد؟ حتماً خريده ايد ديگر. پس با اين کار خود از آن توصيه خريد کالاي ايراني تخطي کرده ايد.

بنابراين به طور کلي استفاده از کالاهاي داخلي توصيه حضرت آقا بوده است، حالا ممکن است در قالب خريد و فروش باشد يا در قالب استعمال؛ مثلاً فرد لباسي را مي پوشد يا وسيله نقليه اي را سوار مي شود و امثال اينها.

آيا اگر توليدکننده براي کاهش قيمت تمام شده و در نهايت ارزان شدن محصول، از مواد اوليه نامرغوب استفاده کند اشکال دارد؟

اگر کالايي که توليد مي شود مثمر نيست و نمي شود از آن استفاده کرد و در اين صورت خريدار متضرر مي شود يا خسارت مي بيند اين کار قطعاً جايز نيست و حرام است. مثلاً کالا وسيله نقليه اي است که به دليل استفاده مواد نامرغوب در توليد آن، حادثه به بار مي آورد يا اجاق گازي است که موجب حادثه مي شود. اين کار حرام است. اما اگر آن طور نيست که استفاده او از موادي که مرغوبيت کافي را ندارد منجر به خسارت خريدار شود، ولي اگر اجناس مرغوب به کار ببرد، استفاده بهتري از آن کالا مي شود يا طول عمرش بيشتر مي شود و استهلاکش کمتر است؛ از اين جهت ممکن است کالاها به درجه يک يا دو يا سه تقسيم شوند و افراد در حد توان و مورد استفاده شان آنها را خريداري کنند.

بعضي از شرکت ها به علت نداشتن رقيب در عرصه داخلي، کالاهاي بي کيفيت را به مردم عرضه مي کنند و به حقوق مصرف کننده احترام نمي گذارند و کيفيت محصولات خود را هم افزايش نمي دهند. آيا در اين گونه موارد ورود محصولات خارجي براي ارتقاي سطح محصولات شرکت هاي داخلي بهتر نيست؟

غالباً اين گونه نيست که شرکت هاي داخلي رقيب نداشته باشند، بلکه مي شود بين شرکت هاي داخلي رقابت سالم ايجاد کرد.

اگر امر به معروف و نهي از منکر به طور صحيح اجرا شود، بسياري از شرکت ها کالاي مرغوب توليد مي کنند، يعني ما بياييم از کساني خريد کنيم که کالاي مرغوب توليد مي کنند، اين کار خودش يک تذکر عملي به آنها است؛ زيرا توليدکننده متوجه مي شود که اگر بخواهد بازار داشته باشد، اگر بخواهد مشتري داشته باشد، اگر بخواهد ورشکست نشود، بايد کالاي مرغوب توليد کند و سطح کارش را بالاتر بياورد. اين نحوه رقابت داخلي ايجاد کردن بهتر است؛ نه اينکه ما بياييم کالاي خارجي خريداري کنيم و يک شرکت خارجي را تقويت کنيم تا يک شرکت داخلي بهتر بشود و کالايي با کيفيت بهتر توليد کند!مگر اينکه وضعيت استثنايي پيش بيايد و براي اينکه شرکت داخلي کالاي مرغوب توليد کند، هيچ راهي نداشته باشيم جز اينکه کالاي خارجي را وارد و استفاده کنيم که آن هم وضعيت خاص خودش را دارد.